بررسی آزمایشگاهی تخریب خاکدانه ها و فرسایش پاشمانی در شرایط مختلف شدت و مدت بارندگی در خاک های منتخب حوضه دشتگل مسجدسلیمان

چکیده سابقه و هدف: فرسایش خاک و اثرات مرتبط با آن یکی از مشکلات بزرگ زیست محیطی می باشد، که اثرات مخرب آن هم در درون منطقه و هم در بیرون منطقه قابل اغماض نیست. شناخت عوامل و فرآیندهای موثر بر فرسایش خاک در یک منطقه در ارائه راهکاری برای حفاظت خاک و محیط زیست سالم ضروری می باشد. تخریب خاکدانه یکی از فرآیندهای مهم در فرسایش پاشمانی می باشد که باعث جداسازی ذرات خاک و انتقال راحت تر این ذرات می شود(24). هدف از انجام این پژوهش یافتن ارتباط بین تخریب خاکدانه ها و فرسایش پاشمانی در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از دستگاه پاشمانی چند متغیره بوده است. مواد و روشها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار عامل و در سه تکرار انجام شد. عوامل آزمایش شامل مدّت زمان بارندگی در چهار سطح 5، 10، 15 و 20 دقیقه، شدت بارش در دو سطح 5/1و 2 میلی متر بر دقیقه، شیب در دو سطح 5 و 15 درصد و کاربری در دو سطح جنگل و کشاورزی(دیم) بود. بدین منظور نمونه های خاک را از افق سطحی(a) در دو کاربری حوضه دشتگل از زیر حوضه های سد شهید عباسپور مسجدسلیمان جمع آوری شد. نرخ فرسایش پاشمانی نمونه ها با استفاده از دستگاه پاشمانی چندمتغیره در دو شیب(5 و 15 درصد) و شدت بارندگی های 5/1 و 2 میلی متر بر دقیقه اندازه گیری شد. همچنین میزان تخریب خاکدانه ها با مقایسه میزان میانگین وزنی-قطرخاکدانه ها (mwd) قبل و بعد از اعمال تیمار ها و میزان پاشمان با جمع آوری ذرات پاشمان شده اندازه گیری شد.یافته ها: تجزیه و تحلیل ویژگی های فیزیکی و شیمیایی بیانگر این است که تقریبا بیش از 50 درصد ذرات در هر دو کاربری را ذرات سیلت تشکیل می دهد، که نشان دهنده این است خاک هر دو کاربری مستعد فرسایش می باشد. نتایج نشان داد با افزایش مدّت زمان بارش، میزان پاشمان و تخریب خاکدانه ها بطور معنی داری افزایش یافت (01/0pنتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش می توان نتیجه گرفت که مدّت زمان و شدّت بارندگی از پارامتر های مهم باران در وقوع فرآیند تخریب خاکدانه ها و فرسایش پاشمانی می باشد. در زمان های ابتدایی بارندگی میزان پاشمان و تخریب خاکدانه ها تقریباً کم بود و حداکثر میزان پاشمان و تخریب خاکدانه ها در بازه 15-10 دقیقه پس از بارندگی بوده است و پس از آن، پاشمان و تخریب خاکدانه ها تقریباً روند ثابتی داشت.